Author: Ulrich Gertz
Translation: Fotis
Year:
Text translated from the book of Dr. Ulrich Gertz, «Von Archipenko bis Zadkine».
Ο Bernhard Heiliger με οδηγεί στο εργαστήρι των σπουδαστών του στο Βερολίνο: μου είχε μιλήσει για το γλυπτικό ταλέντο ενός από τους σπουδαστές του.
Ο Φώτης προέρχεται από την χώρα των μύθων και των μυστηρίων. Ανήκε σε έναν λαό του οποίου η ύψιστη τελειότητα και καθαρότητα φόρμας άνθησε εκατοντάδες αιώνες πριν. Όταν αυτό κάποτε για πολλούς λόγους εξέπνευσε, διαλύθηκε το μεγαλείο, διασκορπίσθηκε η ενότητα του Πνεύματος και δεν ξεπηδούσε πια ζωή. Παρόλα αυτά δεν βουβάθηκε η φιλοσοφική φωνή και οδήγησε σε νέες Γνώσεις, τροφοδοτούμενη από άλλες πηγές. Ακόμη και σήμερα μπορούν να μας εγγίζουν και να δίνουν ερεθισμούς για μια ανθρώπινη εικόνα και ανθρώπινη αξία, προσπάθειες για μια ανθρωπομορφική προσέγγιση, όπως συνέβαινε την εποχή εκείνη.
Στην πλαστική του Φώτη συνυπάρχουν κίνηση και ηρεμία, στατικό και δυναμικό, αναγνωρίσιμο και συμβολικό σε ένα συνεχή διάλογο που συνενώνονται εκ νέου σε ένα εσωτερικό νόμο για να σχηματίσουν την ακόλουθη μορφή.
Σε κάθε γλυπτό του, δεν συναντούμε μόνο την καρποφόρο ένταση των ατομικών των κινήσεων που προέρχονται από τον κόσμο της μηχανής συνενούμενα με κατασκευαστικά στοιχεία, αλλά επιπρόσθετα εξάγονται μοναδικές μορφές καινούργιας ζωής και προτείνουν την συμβίωση δύο διαφορετικών κόσμων, που μεταμορφώνονται σε μια ενδιάμεση Περιοχή.
Ο Φώτης ελαττώνει την ανατομία τόσο, όσο διαλύει και τη μηχανή στα επιμέρους της στοιχεία. Έτσι κερδίζει το αλφαβητάριο, με το οποίο μπορεί να δώσει την ποικιλία των μορφών που βιώνουμε βλέποντάς τες και συγχρόνως, συναρπάζει και μας αιχμαλωτίζει μέσα στην αντίθεση. Το ενδιαφέρον του Φώτη είναι να δημιουργήσει μια καινούργια ανθρώπινη μορφή.
Η φύση, ο άνθρωπος και ο τεχνολογικός πολιτισμός που κατασκεύασε, είναι τα τρία στοιχεία που πρέπει να διαβάζονται μέσα σ ’αυτήν την ανθρωποκεντρική εικόνα και να παρατηρούνται στις λεπτομέρειες και στο σύνολό τους. Γνωρίζει για το αγεφύρωτο των αντιθέσεων, όμως δεν θέλει να καταπιασθεί με την απέλπιδα ανάλυση, «όπως γράφει», αλλά να προετοιμάσει έδαφος για σύνθεση.
Ο κορμός είναι μια κατάσταση που εκφράζει αυτήν την Μορφή. Ο κορμός είναι ο πυρήνας μέσω του οποίου δίδεται φυσιολογικά, έκφραση σε ένα ολοκληρωμένο άτομο. Είναι τόσο ακίνητος όπως και ο κορμός ενός δένδρου, όμως συμμετέχει σε όλες τις κινήσεις των μελών του. Ο καλλιτέχνης μεταφέρει με συνέπεια την ανατομική πραγματικότητα της φόρμας του σώματος σε μια πειθαρχημένη αλληλοσυμπληρούμενη κατασκευή από ειδικά τοποθετημένα στοιχεία του κόσμου της μηχανής. Αυτή η αλληλοσυμπλήρωση δίδει στον παρατηρητή την δυνατότητα να συσχετίζει την ήδη γνωστή φύση με άνθρωπο και μηχανή. Ο κορμός δηλαδή δεν είναι ένα γνωστό σε μάς κομμάτι ή μια αρχέγονη σε μας ολοκληρωμένη κατάσταση. Είναι μια καλλιτεχνική αναζήτηση -όπως το διατυπώνει και ο Rodin –πλαστικής σκέψης. Ο Rodin παραμένει στη φυσιολογική φιγούρα, ο Φώτης συνθέτει μια φιγούρα με στοιχεία που δημιουργεί ο ίδιος, αποβλέποντας σ ’αυτήν την μη δυνάμενη να μεταβληθεί συμβίωση, να δώσει ανθρώπινη μορφή στις μηχανές και αντίστροφα να παρεμβάλλει μηχανικά στοιχεία στην ανθρώπινη μορφή.
Ο Fernand Leger που έγραψε σχετικά με την γεωμετρία και την αισθητική των μηχανών και χρησιμοποίησε στις εικόνες του μηχανικά στοιχεία, βρήκε μέσα σ ’αυτές στοιχεία από δύναμη και αλήθεια, αναγνώρισε μια ευπρόσδεκτη δυνατότητα να μεταδώσει μέσω των εικόνων την δικιά του εσωτερική εμπειρία από δύναμη και βία: ήθελε να κάνει από μηχανικά στοιχεία ωραία αντικείμενα.
Αντίληψη και φαντασία για τον Leger ήταν κίνητρα της ζωγραφικής του: αυτά τα δύο ενεργοποιούν και τον Φώτη. Με εγρήγορση και αποστασιοποιημένος, παρατηρεί και αναλογίζεται την αφθονία των εντυπώσεων από τις αισθήσεις και ελέγχει τις αντιδράσεις του επάνω σ’αυτές. Και γι αυτόν η φύση δεν είναι η μόνη πηγή εμπνεύσεως. Και ο μηχανικός κόσμος εδώ και πολύ καιρό ερεθίζει την φαντασία και μπορεί να γεννήσει φόβους που μέχρι τώρα ήταν άγνωστοι: φόβους τέτοιας φυσικής και ψυχικής έντασης, που είναι ανάλογοι των δυνάμεων της φύσης. Τον φόβο μπροστά στην ανακάλυψη του μη ελεγχόμενου εφευρέτη.
Ο Προμηθέας είναι για τον Φώτη το σύμβολο, για τον άνθρωπο που ανακάλυψε την μηχανή που ο ίδιος όμως έπεσε θύμα της ίδιας της ανακάλυψής του.
Ο Φώτης είναι σύγχρονος εξ ολοκλήρου, δεν ανήκει στους ιεραποστόλους και στους μυστικιστές. Χωρίς να ζει σε απάτες, συνεχώς ψάχνοντας, μορφώνει ένα έργο που σφραγίζεται από μια αναμφισβήτητη μοναδικότητα, που την πηγή του θα μπορούσε να την αναζητά κανείς στην Ελλάδα, όμως η πραγματικότητα είναι ότι βλαστάνει στο έδαφος του Βερολίνου
